Rodzaje pytań
Kwestionariusz
Jest to lista pytań na jeden lub więcej tematów, uporządkowana merytorycznie i graficznie, zwykle wydrukowana. Kwestionariusz jest podstawowym narzędziem pomiarowym znajdującym zastosowanie w bezpośrednich metodach gromadzenia informacji.
W kwestionariuszu ankietowym wyodrębnia się kilka części składowych. Najczęściej składa się ona z trzech części:
- Część pierwsza ma charakter wprowadzający i koncentruje się na charakterze badania i instytucji jej przeprowadzającej.
- Druga część ma charakter informacyjny i zawiera instrukcje i wskazówki niezbędne dla respondenta w celu udzielenia prawidłowej odpowiedzi.
- Część trzecia dotyczy właściwej problematyki badawczej i zawiera komplet pytań odnoszących się do zakresu merytorycznego, zaprezentowanym w określony sposób. Ostatnia część ma charakter badanej zbiorowości, głównie o charakterze statystycznym
Pytania
Można klasyfikować z wielu punktów widzenia. Najważniejsze są jednak trzy klasyfikacje związane z rolą pytania w całym kwestionariuszu:
Z punktu widzenia ich znaczenia:
- merytoryczne
- filtrujące
- kontrolne
- metryczkowe (statystyczne)
Z punktu widzenia budowy pytania:
- otwarte
- zamknięte (kafeteryjne lub skategoryzowane), które mogą występować w postaci kafeterii dysjunktywnej (jednoodpowiedziowej) lub koniunktywnej (wieloodpowiedziowej)
- półotwarte
Z punktu widzenia sposobu prezentacji pytań:
- tabelatyczne
- pojedyncze
- pytania - skale
Skale pomiaru
W najprostszym ujęciu, pomiarem w badaniach marketingowych nazywamy przypisanie określonych symboli cechom obiektów (takich jak przedmioty, zjawiska, konsumenci, itp) zgodnie z określonym zbiorem reguł. Podstawowym warunkiem konstrukcji instrumentu pomiarowego jest dostosowanie do niego odpowiednich skal (tzw. cechowanie instrumentu). Skala jest to natomiast odwzorowanie, czyli model rzeczywistych zjawisk i ich relacji. Zwracamy uwagę, iż skale pomiarowe nie stanowią instrumentu pomiarowego jako takiego – są one jedynie jego składnikiem.
W badaniach marketingowych stosuje się cztery rodzaje skal pomiaru. Są to:
- Skala nominalna: alternatywna, niealternatywna
- Skala porządkowa: stopniowa jednobiegunowa, stopniowa dwubiegunowa (występują w postaci ciągłej i stopniowej)
- Skala przedziałowa (interwałowa)
- Skala ilorazowa (stosunkowa)
Skale do pomiaru postaw
Specyficznymi formami skali posługujemy się w przypadku pomiaru postaw. Postawa jest to pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do przedmiotu, pojęcia i sytuacji, jak również gotowość do reagowania w pewien z góry określony sposób na te przedmioty, pojęcia lub sytuacje. Posługiwanie się skalami do pomiaru postaw oparte jest na kilku podstawowych zasadach.
- Pierwszą z tych zasad jest stosowanie skal zrównoważoych i niezrównoażonych.
- Druga zasada odnosi się do sposobu prezentacji skali. Kategorie skali mogą być opisane w sposób (rodzaj skali) werbalny, numeryczny, graficzny, ciągły lub w sposób kombinowany.
- Kolejna zasada odnosi się do liczby kategorii skali. Liczba kategorii skali oznacza liczbę możliwych wariantów umieszczonych odpowiedzi pomiędzy jej biegunami. Im bardziej dokładniejsze mają być wyniki pomiaru, tym bardziej rozbudowana powinna być skala.
- Czwarta zasada związana jest z parzystą lub nieparzystą liczbą kategorii. Wybór tej liczby decyduje o tym, ze skala będzie zawierała kategorię środkową, najczęściej mającą charakter neutralny.
- Ostatnia zasada związana ze skalowaniem w procesie postaw dotyczy konstrukcji skal wymuszających i niewymuszających.
W przypadku pomiarów postaw stosuje się przede wszystkim skale jednowymiarowe lub wielowymiarowe o charakterze prostym i złożonym. Jednowymiarowe skale proste są skalami ocen, które mają charakter skal pojedynczych. Wyróżniamy wśród nich skalę rang oraz skalę sumowanych ocen.
Rodzaje skal do pomiaru postaw przedstawiono poniżej:
- Skala rang
- Skala sumowanych ocen porównawcza
- Skala sumowanych ocen rangowa
- Skala pozycyjna
- Skala semantyczna
- Skala Stapela
- Skala Likerta